Hoe stippel ik een carrièrepad uit?

Stippel geen twintigjarenplan uit, maar laat ook niet alle opties open. Een goed carrièrepad is opgebouwd uit drie fases en meerdere scenario’s. Zo stippel je je eigen loopbaan uit.

Een carrièrepad uitstippelen is meer dan nadenken

Wie googelt op termen als ‘carrièrepad’ en ‘carrière plannen’ komt vooral rechttoe-rechtaan stappenplannen tegen. De precieze uitwerking verschilt, maar het idee achter dit soort stappenplannen is altijd hetzelfde: door hard na te denken kom je erachter wat voor soort werk bij jou past. Een gemiddeld carrièreplan zou er zo uit kunnen zien:

• Wie ben ik? Wat zijn mijn sterke en zwakke punten en wat voor persoonlijkheid heb ik?
• Welke vaardigheden heb ik? Kan ik deze vaardigheden meenemen naar een volgende carrière? En, welke vaardigheden wil ik nog ontwikkelen?
• Welke richting wil ik op? Welke functies zie ik wel zitten, of welke sectoren spreken mij aan? Matchen deze functies met mijn persoonlijke omstandigheden, zoals woonplaats en vaardigheden?
• Wanneer wil ik dit alles bereikt hebben? Binnen welke termijn wil ik onderdeel A, B en C van mijn carrièrepad afgerond hebben?

An sich is dit een degelijke basis, maar het kan beter. Het belangrijkste kritiekpunt is dat deze aanpak teveel leunt op introspectie. Men denkt dat je puur door veel nadenken erachter komt welk carrièrepad jou op het lijf geschreven is.

Dit klopt niet. Zoals eerder besproken zijn mensen heel slecht in voorspellen waar ze mogelijk in zijn. Bovendien is het erg lastig om vooraf te bedenken hoe een bepaalde rol en/of functie in de praktijk bevalt. Deze kritiekpunten hakken op de validiteit van dergelijke lijstjes in, aangezien vakbekwaamheid (simpel gezegd: hoe goed je in je werk bent) een van de belangrijkste onderdelen van werkgeluk is. Lees er meer over in onderstaand artikel:

Standaardlijstjes zijn te rigide

Een ander probleem met de bovenstaande manier van een carrièreplan maken is dat het te rigide is. Het advies gaat uit van een statische benadering: ik weet wat ik nu wil, en daarom richt ik toekomstige handelingen zo in dat ik doel X ga bereiken.

Het leven is echter geen rechte lijn van A naar B. Sterker nog: verandering is de enige constante.

Je verandert zelf, bijvoorbeeld. De kans is groot dat je nu iets heel anders in je leven wil – qua carrièrepad, hobby, liefdesrelatie of iets anders – dan tien jaar geleden. Dit proces blijft zich herhalen. Zou je nu de kans hebben om tien jaar in de toekomst kunnen kijken, dan ziet je leven er waarschijnlijk anders uit dan je op dit moment kunt voorspellen.

Niet alleen jij verandert, maar de wereld ook. Beroepen die vandaag de dag bestaan, zijn over twintig jaar misschien een stuk minder gewild. Zo neemt het aantal caissières, administratief medewerkers en receptionistes al jaren af, blijkt uit cijfers van het CBS.

Aan de andere kant komen er ook continu nieuwe vacatures bij. Tegenwoordig verdienen mensen de kost als social media-manager en data scientist – beroepen waar we tientallen jaren geleden nog nooit van gehoord hadden.

Je ‘opties openhouden’ is ook niet altijd slim

Heel eerlijk: gelet op alle onzekerheden – het gegeven dat jij en de wereld continu veranderen – is het waarschijnlijk onmogelijk om een sluitende carrièreplanning te maken. Vraag maar eens aan professionals in je omgeving of zij vroeger dachten dat ze hun huidige (droom)baan zouden uitoefenen: grote kans van niet.

Dat gezegd hebbende: moeten we dan alles op zijn beloop laten en ‘kijken’ we wel waar we uitkomen in onze carrière?

Nee, ook dat is niet slim. Een beetje sturing en zelfevaluatie kan nooit kwaad. Winston Churchill zei het als beste: “Plans are of little importance, but planning is essential”.

‘Je opties openhouden’ is dus niet altijd een goede tactiek. Deze gedachtegang werkt in sommige gevallen verlammend, omdat je hierdoor nooit echt hoeft bezig te zijn met wat je uit het (werkende) leven wil halen. Of, misschien blijf je wel te lang hangen in comfortabele, prestigieuze banen omdat de voorwaarden zo goed zijn, terwijl de normen en waarden niet per se bij jouw ambities aansluiten.

Hoe stippel je dan wél een carrièrepad uit?!

Tot zover alle dingen die je niet moet doen. Gelukkig is er ook nog genoeg advies beschikbaar voor tips die wél bruikbaar zijn bij het plannen van een loopbaan. Met name de adviezen van 80,000 Hours en Probably Good zijn wat ons betreft erg valide, omdat ze gebaseerd zijn op legio wetenschappelijke onderzoeken.

Experts stellen dat een nuttige, zinvolle carrière uit drie stappen bestaat:

1. Verkennen. Probeer diverse banen en sectoren op een laagdrempelige manier uit, totdat je er klaar voor bent om er één tenminste een paar jaar de kans te geven.
2. Carrièrekapitaal bouwen. Vervolgens is het belangrijk dat je relevante carrièrevaardigheden en -contacten opdoet. Zorg wel voor een back-up-plan indien optie A toch niet brengt wat je ervan had verwacht.
3. Vaardigheden inzetten. Tot slot is het tijd om al je opgedane ervaringen en vaardigheden tot volle wasdom te brengen. Gebruik je skills en netwerk om aan belangrijke problemen te werken, en zorg voor een baan die past bij je persoonlijke interesses, vaardigheden en leefomstandigheden.

Uiteraard ziet iedereens carrièrepad er anders uit.

De een probeert veel banen en sectoren uit voor zich op een specifieke branche te richten, terwijl de ander juist halverwege zijn of haar loopbaan ineens een radicale carrièreswitch maakt.

De volgende is hartstikke gepassioneerd over een bepaald vakgebied en voelt gewoon dat hij of zij op de juiste plek zit.

Weer een ander duikt direct het werkveld in omdat de timing zich er simpelweg voor leent. Dit is bijvoorbeeld het geval voor mensen die zich willen bezighouden met het op een verantwoorde manier ontwikkelen en uitbrengen van kunstmatige intelligentie-toepassingen.

Formuleer een toekomstvisie

Weet je nog niet precies wat je wil gaan doen in de toekomst? Dat hoeft ook helemaal niet.

Vrijwel niemand weet precies wat ze willen en bovendien kun je je afvragen of je hier ooit achter gaat komen. De toekomst is en blijft immers onzeker. Maar, veel mensen vinden het wel fijn om enigszins te weten welke kant ze uitgaan.

Experts raden daarom aan om een toekomstvisie te formuleren, of in ieder geval een opzetje te maken. Idealiter is deze visie flexibel genoeg om in te spelen op toekomstige veranderingen, maar duidelijk genoeg om enige richting aan je toekomst te geven.

Weet je niet waar te beginnen?

• Welk probleem wil jij oplossen? Waar erger jij je aan? Kijk in de lijst met wereldproblemen voor inspiratie. Kies bijvoorbeeld twee tot vijf uitdagingen waar jij graag verschil in zou willen maken.
• ‍Hoe ga je deze wereldproblemen oplossen? Noteer vervolgens in welke hoedanigheid je dit gaat doen. Met andere woorden: op welke manieren kun je bijdragen aan de oplossingen voor de door jou gekozen wereldproblemen. Moet je daarvoor de wetenschap in, of moet er vooral meer aandacht voor komen en is er dus behoefte aan goede journalisten? Lees hier alles over hoe je wereldproblemen kunt oplossen.
• Jouw ideale dag. Stel, je hoeft niet voor het geld te werken: hoe ziet je perfecte dag er dan uit? Hoe kun je de bezigheden van zo’n perfecte dag doorvertalen naar (betaald) werk? Wie bijvoorbeeld graag creatief bezig is, kan wellicht aan de slag als ontwerper of journalist. Wie graag leest kan wellicht in de advocatuur aan de slag, terwijl mensen die graag buiten bezig zijn wellicht voor een carrière in het bosbeheer gaan.

Er zijn heel veel manieren om een belangrijke bijdrage aan de grote problemen van deze tijd te leveren. Je hebt echt niet per se een academische of technische achtergrond nodig.

Bedrijven die bijvoorbeeld bezig zijn met het uit de lucht halen van CO2 (koolstofdioxide) hebben ook goede communicatieadviseurs, projectmanagers en administratief medewerkers nodig.

Je kunt vrijwel iedere skillset voor ‘het goede’ gebruiken. De nonprofit 80,000 Hours heeft een uitstekende lijst van vaardigheden opgesteld die extra handig zijn bij de oplossingen van de grote uitdagingen van deze tijd.

Staar je bovendien niet blind op het woord “toekomstvisie”. Dit klinkt wellicht heel ver weg en een beetje afstandelijk, maar het gaat erom dat je iets op papier zet. De een denkt bij het woordje toekomst één jaar vooruit, terwijl de ander het over een tijdspanne van 30 jaar heeft. Gebruik vooral de termijn die het best bij jou past.

Onderneem nu actie

Uiteindelijk is het belangrijk dat je actie gaat ondernemen. Een toekomstbeeld helpt hierbij, maar is zeker niet heilig. Nadenken over je toekomstige carrière is belangrijk, maar zie deze toekomstvisie als een hulpmiddel, en niet als het doel. En zelfs wanneer je geen flauw idee hebt over wat je later wil gaan doen, is het nog steeds mogelijk om een toffe carrière op te bouwen.

Tien stappen vooruit denken is moeilijk, maar één stap vooruit denken is vaak nog wel te overzien. Er zijn grofweg twee manieren om de volgende stap in jouw carrière te bepalen:

• Achteruit werken
• Vooruit werken

Achteruit werken: werk in stappen naar je toekomstdroom

Heb je het einddoel van jouw carrière, wat dat dan ook moge zijn, al in beeld? Dan is het ‘slechts’ een kwestie van de meest directe route daarnaartoe bepalen. Ken je mensen die een baan hebben die jij ambieert? Probeer dan te achterhalen hoe ook jij daar kunt geraken, of probeer met hen samen een logisch carrièrepad te formuleren.

Maak je geen zorgen: de meeste mensen praten dolgraag over hun werk en willen ambitieuze collega’s (in spe) maar al te graag van advies voorzien.

Vooruit werken: wat is de volgende stap?

Bijna niemand weet het exact, maar vrijwel iedereen weet welke kant ze ongeveer opgaan qua carrièrepad. Is dit van toepassing op jou? Dan is het heel belangrijk om juist vooruit te blijven werken. Dit betekent dat je je ogen en oren openhoudt voor aantrekkelijke kansen en jouw carrière beetje bij beetje opbouwt, ook al weet je niet precies waar je naartoe werkt.

Een voorbeeld maakt een hoop duidelijk.

Stel, je bent kantoormedewerker bij een bedrijf dat enigszins aansluit op jouw voorkeuren, normen en waarden. Het bedrijf verkoopt software waarmee andere bedrijven hun HR-processen kunnen automatiseren.

Je vindt het werk ‘okee’, maar niet meer dan dat. In de toekomst wil je graag op de een of andere manier in het onderwijs werken, maar je weet nog niet precies hoe of wat.

Terwijl jij hierover dagdroomt, krijg je bij het HR-bedrijf plots de kans om leidinggevende te worden. De manager vraagt of je een team van 10 fulltimers wil gaan aansturen. Dit is absoluut niet je droombaan, maar je krijgt nu wel de kans om leiderschap- en projectmanagementvaardigheden op te doen.

Je hebt nu verschillende opties. Zo is het mogelijk om bij je huidige werkgever te blijven en de promotie mee te pakken, waardoor je carrièrekapitaal opbouwt. Deze vaardigheden, in dit geval leiderschap- en projectmanagementvaardigheden, kun je in vrijwel iedere sector toepassen, waaronder het onderwijs.

Optie twee is rigoureuzer. Je kunt er voor kiezen om wél een harde carrièreswitch te maken en direct over te stappen naar een nieuwe branche, bijvoorbeeld omdat die industrie in de lift zit. Denk momenteel bijvoorbeeld aan alle bedrijven die aan de energietransitie werken, of proberen de ontwikkelingen van kunstmatige intelligentie in goede banen te leiden.

Een moeilijke keuze, aangezien niemand vooraf weet hoe het leven loopt. Alleen de toekomst weet welke optie ‘het beste’ was, als er al zoiets bestaat.

Maak een keuze in je carrièrepad

De kernboodschap is simpel: maak in ieder geval een keuze. Geen keuze maken, is immers indirect ook kiezen. Je kiest in dat geval voor stilstand, en je weet wat ze daarover zeggen.

Kom je er echt niet uit? Maak dan een lijst van banen die je interessant vindt. Wellicht heb je inspirerende vrienden en/of kennissen die bezig zijn met interessante dingen en graag over hun werkzaamheden vertellen? Verder kun je voor inspiratie in onze missiegedreven vacaturebank kijken, of inspirerende voorbeelden vinden uit het zakenleven.

Houd kaarten achter de hand: voor wanneer je carrièrepad anders loopt

Het leven loopt vrijwel altijd anders dan vooraf gedacht. Hetzelfde geldt voor carrières. Vrijwel iedereen is weleens een toffe baan misgelopen, scoorde te weinig punten voor haar of zijn studie om over te gaan, of nam een baan aan die in werkelijkheid heel erg afweek van de vacaturetekst. En wat doe je dan?

Het korte antwoord is: accepteren, en weer doorgaan. Wie de lat hoog legt voor zijn of haar carrière, krijgt vroeg of laat met tegenslagen te maken. Zorg er daarom voor dat je meerdere loopbaanscenario’s hebt uitgewerkt. Het hebben van back-up-opties zorgt voor een hoop innerlijke rust.

Plan A

Als je nu één carrière-einddoel zou moeten opgeven, wat zou je dan zeggen? Jouw antwoord op deze vraag is, voorlopig, het carrièrepad voor jou. Voorlopig inderdaad, want hoogstwaarschijnlijk veranderen je plannen in de toekomst.

Bijvoorbeeld: Ik wil graag bijdragen aan de oplossingen tegen klimaatverandering en ben met name geïnteresseerd in hernieuwbare energiebronnen, zoals water- en zonne-energie. Ik ben commercieel ingesteld en zou daarom als accountmanager bij een bedrijf of organisatie willen werken dat zonnepanelen aan de man brengt. De commerciële vaardigheden heb ik al, maar de specifieke productkennis over zonnepanelen moet ik nog opdoen.

Is je Plan A minder expliciet uitgeschreven? Dat is prima. Het gaat erom dat je in ieder geval een bepaalde toekomstrichting opstelt. Het is dan wel slim om tijdens de verkenningsfase vooral in te zetten op het vergaren van carrièrekapitaal, oftewel vaardigheden die gedurende je hele carrière nuttig van pas komen. Je kunt dan altijd nog op een later moment je Plan A (her)evalueren.

Plan B

Wat als je eerste voorkeur, om wat voor redenen dan ook, niet haalbaar blijkt? Dan moet je schakelen naar Plan B. Hierin kijk je naar alternatieven die dichtbij je eerste voorkeur liggen, maar net een andere route nemen. De volgende vragen helpen je op gang om een Plan B te formuleren:

• Wat zijn de risico’s van Plan A? Een beetje negatief geformuleerd: op welke manieren kan het allemaal misgaan? En, als dit gebeurt, wat doe je dan?
• Leiden er meer wegen naar Rome? Wellicht kun je via een omweg alsnog bij het einddoel van Plan A terechtkomen, bijvoorbeeld door ergens onderaan de ladder te beginnen, een extra opleiding/cursus te doen of eerst elders ervaring op te doen.

Een voorbeeld maakt een hoop duidelijk. Stel dat je journalist wil worden, maar niet bent toegelaten tot de opleiding Journalistiek. In dat geval kun je je droom laten varen, maar je kunt ook doorschakelen. Start bijvoorbeeld een eigen website, YouTube- of TikTok-kanaal. Dit is wellicht niet je droombaan, maar het levert wel relevante ervaring op.

Ook kun je doorschakelen naar een verwante opleiding, zoals Communicatie, en daar proberen binnen te komen. Een andere mogelijkheid is om een tussenjaar te nemen en volgend jaar nogmaals proberen binnen te komen bij de opleiding Journalistiek.

Plan C

Wat doe je als alles misgaat? Stel dat Plan A en Plan B niet zijn gelukt, en je huisbaas op een gegeven moment boos wordt omdat je de huur al een paar maanden niet hebt betaald. Wat doe je dan?

Je hoopt er nooit op te hoeven terugvallen, maar het is verstandig om na te denken over een Plan C, oftewel een noodplan. Hierin schets je hoe je je leven weer op de rit gaat krijgen. Voor de een betekent dit gaan werken in een fabriek, terwijl de ander weer bij zijn of haar ouders gaat wonen om geld te besparen. Weer een ander pakt de koffers en gaat het avontuur achterna aan de andere kant van de wereld.

Iedereens Plan C ziet er anders uit. Het gaat er daarom vooral om dat jij het ermee eens bent. Is dat niet het geval? Dan is het misschien slim om iets meer tijd (en waarschijnlijk geld) op te bouwen, voordat je aan Plan A begint. Op die manier geef je jezelf iets meer rust, voordat je mogelijk verstrekkende beslissingen neemt.

Heel plat gezegd is geld immers ook gewoon vrijheid. Wie voldoende spaargeld heeft om een poosje van te leven zegt een weinig zinvolle en stomme baan makkelijker op dan iemand die hier volledig afhankelijk van is.

We sturen geen spam. Big Future is een nonprofit. We hebben geen adverteerders en verkopen je e-mailadres natuurlijk niet door.