Hoe kom ik achter mijn droombaan?

Een droombaan heeft zes kenmerken. Dit zijn de ingrediënten van werkgeluk.

Dé droombaan bestaat niet

Het leven zit boordevol grote keuzes. Niet iedereen hecht er evenveel waarde aan, maar het is moeilijk te ontkennen dat het uitkiezen van een beroep of vakgebied een enorme impact op je leven heeft.

Uit cijfers van de Rabobank blijkt dat de gemiddelde Nederlandse man en vrouw in hun levens respectievelijk 69,000 en 44,000 uren werken. Zet je dit af tegen de gemiddelde leeftijd van onze bevolking, dan komt het erop neer dat mannen een kleine tien procent van hun hele leven aan hun werk besteden. Vrouwen werken vaker parttime en zijn daarom ongeveer zes procent van hun leven aan het werk.

Kortom: werk is een groot onderdeel van ons leven, helemaal wanneer je bedenkt dat het hier om gemiddelde cijfers gaat. De meeste mensen willen niet dag in dag uit met een ongelukkig gevoel aan het werk gaan, zelfs wanneer de voorwaarden uitstekend zijn. Het is daarom altijd een goed idee om duidelijk te krijgen wat jij in je werk zoekt.

Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Want, wat is een droombaan eigenlijk? Bestaat zoiets eigenlijk wel, of zit er altijd een kern van ongeluk in werk? En, hoe stippel ik het juiste carrièrepad uit?

Allemaal complexe vragen met idem dito antwoorden. De antwoorden op bovenstaande raadsels zijn voor iedereen verschillend, maar we kunnen wel terugvallen op de wetenschap.

Te beginnen: het concept ‘droombaan’ bestaat helemaal niet in de wetenschap. Het is een term die populair is geworden door zelfhulpgoeroes en de HR-industrie.

Waarom “je hart volgen” geen goed idee is

Wel is er veel wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd in het veld van de zogeheten positieve psychologie. Zoals de naam doet vermoeden richt deze tak zich op het onderzoeken van de positieve kant van de menselijke psyche. Men kijkt dus naar waar mensen gelukkig van worden, in plaats van waar mensen last van hebben.

Een van de belangrijkste conclusies uit deze stroming is het gegeven dat de meeste carrière-adviezen uiteindelijk weinig zinvol zijn. Veel boeken, coaches en begeleiders komen uiteindelijk niet verder dan clichés als “volg je passie”, “creëer je droombaan” of “volg je hart”.

De adviezen zijn vast en zeker goedbedoeld, maar er klopt weinig van. Dat betoogt 80,000 Hours, een non-profit die haar lezers carrière-advies geeft.

Verfrissend genoeg doet de website dit niet op basis van anekdotes, maar aan de hand van wetenschappelijk onderzoek. Voor haar artikel over het uitstippelen van een carrièrepad (en dus een droombaan) analyseerde men daarom ruim 60 wetenschappelijke artikelen die over (de oorzaken van) arbeidsgeluk gingen.

Vertrouw je intuïtie, maar niet teveel

Een van de belangrijkste conclusies van al deze onderzoeken: met alleen nadenken kom je er niet.

Dit cryptische antwoord heeft wat uitleg nodig. Het standaard carrière-advies komt neer op lijstjes maken:

• Wat verwacht je van een baan?
• Zie je jezelf op kantoor zitten, of moet je in de buitenlucht zijn?
• Ben je goed met computers, of heb je al moeite met Word?
• En werk je graag met mensen, of juist niet?

De achterliggende gedachte van dit soort adviezen is dat je diep van binnen al weet wat je echt wil. Het ‘enige’ dat jij hoeft te doen is een moment van rust pakken, een pen en papier pakken en je ziel induiken. Het antwoord op wat je écht wil komt dan vanzelf.

Gedeeltelijk klopt dit. Het is heel verstandig om zo nu en dan even diep over het leven en je toekomst na te denken. Maar, met introspectie kom je niet per se op magische wijze bij je droombaan uit. Sterker nog, de meeste mensen zijn vrij beroerd in het voorspellen van welke ervaringen ze gelukkig gaat maken.

Dit fenomeen wordt affective forecasting genoemd. Meerdere onderzoeken, waaronder deze Amerikaanse studie uit 2020, laten zien dat het verwachte gevoel van mensen bij bepaalde activiteiten vaak (sterk) afwijkt van het daadwerkelijke gevoel.

Hier heb je ongetwijfeld ook zelf ervaring mee. Je keek bijvoorbeeld erg op tegen het voeren van een (sollicitatie)gesprek of het geven van een presentatie, terwijl het achteraf wel bleek mee te vallen.

We onthouden vooral piekmomenten

Affective forecasting werkt ook de andere kant op. Je verheugde je bijvoorbeeld erg op een bepaalde verjaardag, terwijl de avond zelf veel minder leuk bleek dan verwacht.

Mensen zijn niet alleen slecht in het voorspellen van ervaren emoties, maar ook in het onthouden van hoe (niet) leuk gebeurtenissen waren.

Ander onderzoek uit 2009 laat namelijk zien dat we bij het beoordelen van ervaringen en onze emoties met name kijken naar het piekmoment (het meest intense moment), en niet zozeer naar het hele proces.

Zo komt een ontzettend leuke zondagmiddag die droevig eindigde, bijvoorbeeld omdat je van je fiets viel, in je geheugen als een ‘nare dag’ bekend te staan, terwijl het merendeel eigenlijk hartstikke leuk was. Dit fenomeen staat bekend onder de peak-end-rule.

Hoe dit alles relevant is voor het toewerken naar een droombaan? Ga niet enkel op je gevoel af. Onze hersenen nemen soms een loopje met onze gedachten, emoties en herinneringen.

Dit zijn de ingrediënten van een droombaan

Tot zover alles wat je niet moet doen om een droombaan te vinden. De logische vraag is dan: wat werkt wel? Zoals gezegd is het concept van droombanen subjectief. Werk dat de een op het lijf geschreven is, is een verschrikking voor de ander.

Gelukkig is er veel wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken van werktevredenheid gedaan. Uit een meta-analyse van 80,000 Hours blijkt dat een ‘goede carrière’ uit enkele ingrediënten bestaat. We behandelen de onderdelen van een droombaan stuk voor stuk hieronder.

1. Boeiend werk

“Show me your calendar, and I’ll tell you who you are”, wordt weleens gezegd. Deze stelling valt lastig wetenschappelijk te onderbouwen, maar het is nogal wiedes dat wat jij dag in dag uit grote invloed heeft op je gemoedstoestand en persoonlijke leven.

Het is daarom belangrijk om interessant en innemend werk te zoeken. Werktevredenheid hangt namelijk voor een groot gedeelte samen met de mogelijkheid om helemaal in de werkzaamheden op te gaan, aldus Nederlands onderzoek uit 2017.

Een belangrijke conclusie uit deze studie: innemende werkzaamheden hebben een positief effect op iemands werktevredenheid.

Iedereens flowstand ziet er anders uit. Ik kon (en kan) helemaal opgaan in het spelen van games, of het schrijven van teksten. Zodra ik er lekker in zit verlies ik regelmatig de tijd uit het oog en ben ik ineens uren verder. In het ideale geval zorgt een droombaan ervoor dat je regelmatig de tijd vergeet en helemaal opgaat in datgene wat je moet doen.

De andere kant van de medaille is immers niet goed voor je. Wanneer je de hele dag bezig bent met de klok richting vijf uur bewegen, kom je nooit in een flowstand terecht. De tijd tikt dan tergend langzaam weg en hier ga je niet gelukkig van worden.

Hoe komt dit?

Waarom gaan mensen helemaal op in bepaalde werkzaamheden, terwijl andere bezigheden – zoals ellenlange saaie vergaderingen – nooit tot een einde lijken te komen?

Voor verklaringen haalt het team van 80,000 Hours een meta-analyse uit 2013 naar de oorzaken van werkgeluk aan. Volgens dit onderzoek bestaat innemend werk uit de volgende onderdelen:

1. Vrijheid. Mensen komen in de regel alleen in een flow wanneer de baan enige mate van vrijheid biedt.
2. Kaders. Verder is het belangrijk dat de taak of bezigheid een duidelijk geformuleerd begin- en eindpunt heeft. Op die manier werk je naar een duidelijk doel toe.
3. Afwisseling. Ook belangrijk: enige afwisseling in de werkzaamheden. 
4. Feedback. Verder is het belangrijk dat je tijdens de werkzaamheden zo nu en dan wordt geëvalueerd. Op die manier weet je hoe (niet) goed je een taak uitvoert, en kun je waar nodig bijsturen. 

2. Werken doe je niet alleen voor jezelf

Een droombaan moet niet alleen leuk voor jou zijn, maar ook nuttig voor anderen. Iemands werktevredenheid gaat er namelijk flink op vooruit wanneer het proces of het resultaat van diens werkzaamheden iemand anders blijer maakt of verder helpt.

Er zijn ontzettend veel wetenschappelijke onderzoeken die deze theorie onderschrijven. Zo kwam de Britse wetenschapper en econoom Paul Dolan erachter welke carrières het meest tevreden stemmen.

De top drie bestaat niet per se uit de meest lucratieve banen, maar wel uit overduidelijk nuttige professies: 1) bloemist 2) kapper en 3) loodgieter/bouwvakker. Daartegenover waren maatschappelijk prestigieuze beroepsuitoefenaars, zoals bankiers, juist relatief vaak ontevreden over hun carrière.

Bovendien weten we dat mensen die iets goeds doen voor een ander, zelf gelukkiger zijn. Een meta-analyse naar 23 wetenschappelijke onderzoeken over het verband tussen ‘daden van goedheid’, zoals iemand helpen of complimenteren, en ‘zelftevredenheid’ concludeert dat mensen daadwerkelijk gelukkig worden van geven.

Deze uitkomsten zijn niet een-op-een over te hemelen naar de ideale samenstelling van een droombaan, maar geven wel een belangrijk signaal. Voor écht werkgeluk is het belangrijk dat je niet alleen neemt, maar ook geeft.

3. Goed in je werk zijn, of in ieder geval goed kunnen worden

Ook belangrijk in een droombaan: expertise. Het is belangrijk dat je goed bent in je werk, of er in ieder geval goed in kunt worden.

Er is namelijk een verband tussen werktevredenheid en expertise. Binnen de wetenschappelijke stroming van de zelfbeschikkingstheorie, dat overigens nog wel volop in ontwikkeling is, wordt gesteld dat competentie een van de drie aangeboren basisbehoeftes is. Wetenschappelijk onderzoek uit 2006 laat zelfs zien dat werkexpertise direct samenhangt met werktevredenheid.

Kortom: het is voor mensen belangrijk om goed in hun bezigheden te zijn.

Goed zijn in je werk levert ook andere voordelen op. Wie vaardig is in zijn of haar werk kan bijvoorbeeld de krenten uit de pap vissen en interessante projecten oppakken, een beter salaris uitonderhandelen of anderzins fijnere werkomstandigheden regelen.

Dit klinkt allemaal wat abstract, maar het is eigenlijk heel simpel. Wie bouwvakker wil worden maar amper een spijker in een plank hout kan slaan en simpelweg vrijwel niet beter wordt, verliest vroeg of laat het werkplezier. Hetzelfde geldt voor journalisten die amper een zin zonder spelfouten kunnen tikken en obers die niet van lopen houden.

4. Fijne collega’s

Je weet wat ze zeggen: een goede collega is beter dan een verre vriend. Uiteraard halen we hier een paar gezegdes door elkaar, maar het onderliggende punt is wél waar. Mensen zijn sociale wezens en goede relaties onderling zijn ontzettend belangrijk, dus ook op de werkvloer. 

In het ideale geval raak je oprecht bevriend met een of meerdere collega’s, maar in het minimale geval moet je elkaar tolereren. Collega’s zijn namelijk ontzettend belangrijk voor iemands werktevredenheid.

Dat is de belangrijkste uitkomst van een grootschalige metastudie naar bijna 260 wetenschappelijke onderzoeken over werktevredenheid. Een van de belangrijkste indicatoren voor werkgeluk: bereidheid om elkaar als collega’s te helpen.

Een droombaan heeft idealiter dus ook droomcollega’s.

5. Vermijd rode vlaggen

Tot zover alle onderdelen die een droombaan maken. Minstens zo belangrijk is het vermijden van zaken die inhakken op werktevredenheid.

Denk aan het uitblijven van negatieve randvoorwaarden, zoals lange reistijden van en naar werk. Ook fors onderbetaald worden, kortlopende arbeidscontracten en teveel stress zijn als rode vlaggen te bestempelen.

6. Werk-privébalans

Tot slot is het belangrijk dat een baan bij je persoonlijke leven past. Werk is immers een groot onderdeel van je leven, maar niet hét leven. Een droombaan past daarom bij je persoonlijke omstandigheden en hobbies. Ook al zijn de werkzaamheden nog zo leuk en boeiend; wanneer je hierdoor geen tijd hebt om mantelzorg te verlenen, gaat je werkgeluk flink achteruit.

Conclusie: De ingrediënten van een droombaan

Dus, wat zijn we nu wijzer geworden qua droombanen? Het is belangrijk om in ieder geval niet lukraak je passie te volgen. Wij gunnen iedereen fijn en innemend werk, maar het is niet slim om enkel op intuïtie af te gaan. Mensen zijn immers slecht in het voorspellen van wat ze gelukkig maakt.

Daar komt nog eens bij dat het concept droombaan een wankele wetenschappelijke basis heeft. Het is vooral een term die gebezigd wordt in de HR-wereld.

Er is gelukkig wel veel onderzoek gedaan naar de kenmerken en oorzaken van werktevredenheid. Hieruit kunnen we afleiden dat een droombaan, wat dat dan ook moge wezen voor jou, in ieder geval de volgende onderdelen bevat:

1. Boeiend werk. Niemand wordt blij van werk waarbij de tijd tergend traag gaat. In plaats daarvan moet je op zoek gaan naar werk waarbij je in een flow raakt. Sommige mensen ervaren dit gevoel van tijdloosheid tijdens het schrijven van een artikel, anderen tijdens het programmeren van een website en weer anderen als ze in de tuin bezig zijn. Innemend werk biedt in ieder geval een bepaalde mate van vrijheid, kaders met een duidelijk begin- en eindpunt en afwisseling. Ook feedback is belangrijk.
2. Nuttig werk. Een echte droombaan heeft niet alleen een positief effect op jou, maar ook op anderen. Uit onderzoek blijkt dat werktevredenheid in grote mate samenhangt met nut. Wie iets goeds doet voor een ander, ervaart zelf ook een positief gevoel.
3. Expertise. Wie twee extreme linkerhanden heeft gaat waarschijnlijk nooit écht gelukkig worden als bouwvakker. Een belangrijk onderdeel van werktevredenheid heeft namelijk met competentie te maken. Voor een droombaan is het daarom belangrijk dat je goed in de werkzaamheden bent, of er in ieder geval goed in kunt worden.
4. Collega’s. Ook belangrijk: de sfeer op de werkvloer. Fijne collega’s maken een toffe baan veel beter. Minder vriendelijke collega’s kunnen bovendien een flinke hap uit je werktevredenheid nemen.
5. Geen rode vlaggen. Tot slot bestaat een droombaan ook bij het uitblijven van rode vlaggen. Negatieve randvoorwaarden als een te laag salaris, forse reistijd en negatieve arbeidsomstandigheden kunnen flink impact hebben op iemands werktevredenheid.
6. Werk-privébalans. Tot slot is het belangrijk dat een baan bij je persoonlijke leven past. Werk is immers een groot onderdeel van je leven, maar niet hét leven. Een droombaan past daarom bij je persoonlijke omstandigheden en hobbies.

Versimpeld kom je dan op de volgende voorwaarden bij het uitzoeken van een droombaan:

1. Kies een baan uit waar je goed in bent, of in ieder geval goed in kunt worden. Het is heel lastig om plezier te halen uit werkzaamheden die je niet liggen.
2. Kies een baan waarmee je ‘goed’ doet. Veel mensen vinden het fijn om iets voor anderen te betekenen, problemen op te lossen of aan een groter doel te werken. Werk dat enkel jezelf ten goede komt is waarschijnlijk geen lang leven beschoren.
3. Let op de voorwaarden en randzaken. Een droombaan betaalt natuurlijk een eerlijk en passend salaris, maar misschien wel net zo belangrijk zijn fijne en behulpzame collega’s. Verder worden de meeste mensen niet blij van veel reistijd, maar juist wel van werkzaamheden waardoor je in een flow komt en de tijd vergeet.

We sturen geen spam. Big Future is een nonprofit. We hebben geen adverteerders en verkopen je e-mailadres natuurlijk niet door.