Hoe kan ik wereldproblemen oplossen?

Aan moeilijkheden geen gebrek in de wereld, maar hoe los je ze op? Van wetenschap tot media en alles daartussen: zo kan iedereen wereldproblemen oplossen. Of in ieder geval een stukje.

Wereldproblemen oplossen: hoe doe je dat?

Klimaatverandering oplossen: hoe doe je dat in godsnaam? Ik weet niet hoe het met jou zit, maar de eerste keer dat ik echt serieus over deze vraag nadacht, kwam ik er niet uit.

Sommige problemen lijken zo groot en overstijgend dat de moed je al in de schoenen zakt tijdens het nadenken over een oplossing, laat staan bij de uitvoering daarvan. 

Volgens mij maak ik, en velen met mij, de klassieke denkfout dat ik denk vanuit een soort Hollywood-scenario: dat er één of een paar slimmeriken opstaan die het probleem ‘even’ oplossen.

De werkelijkheid is altijd een stuk weerbarstiger. Er moeten miljoenen, zo niet miljarden mensen, bezig zijn met de oplossing(en) van de grote problemen van deze tijd. Hierbij moet iedereen een stukje van de puzzel leggen, door haar of zijn unieke vaardigheden en talenten in te zetten. 

Grote problemen, concrete oplossingen

Daarom staan we in dit deel van de carrièregids stil bij concrete manieren om bij te dragen aan de oplossingen van wereldproblemen. Of je nou academisch bent aangelegd, een scherpe pen hebt of een bureaucratische regelaar: iedereen kan op haar of zijn eigen manier bijdragen aan een betere wereld. 

Dit artikel is gebaseerd op wetenschappelijk werk van meerdere bronnen, waaronder de nonprofits Probably Good en 80,000 Hours. Zij hebben tientallen uren werk gestoken in het doen van wetenschappelijk onderzoek naar welke loopbanen het meest geschikt zijn om grootse problemen op te lossen. Credits zijn derhalve op hun plek. 

1. Media en journalistiek: laat je stem horen 

Communication is key, wordt weleens gezegd. Als we naar de geschiedenis van impactmakers kijken klopt deze uitspraak zeker.

Wist je bijvoorbeeld dat Anton de Kom, een van Nederlands bekendste antikoloniale schrijvers, voor zijn schrijverschap in de sales werkte? Hij was vertegenwoordiger voor Reuser en Smulders, een Haagse firma die koffie, thee en tabak verkocht. 

Dit feitje herinnert vrijwel niemand zich meer, maar wat wel is blijven plakken is de De Koms onvermoeibare strijd tegen racisme en kolonialisme.

Hij schreef gedurende zijn leven meerdere boeken over deze onderwerpen, waarvan ‘Wij slaven van Suriname’ ongetwijfeld de bekendste is, en was lid van meerdere linkse, activistische bewegingen. Na de Duitse inval in 1940 sloot hij zich bijvoorbeeld aan bij het communistisch georiënteerde Nederlands Verzet. Hij schreef daarbij ook artikelen voor verzetsblad De Vonk. Inmiddels is De Koms werk opgenomen in de Canon van Nederland. 

Een ander goed voorbeeld is Rosa Parks.

Parks was naaister van beroep, maar kwam in de geschiedenisboeken terecht als een prominent figuur uit de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.

Haar activistische leven kwam in december 1955 op gang, toen zij weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan een (witte) medepassagier. Dit was in strijd met de segregatiewetten van die tijd. Ze kreeg een boete voor deze overtreding en werd daarom gearresteerd en uiteindelijk zelfs berecht.

Samen met Martin Luther King leidde ze de zogeheten Montgomery-boycot. Dit deden ze door mensen op te roepen niet langer met bussen van deze aanbieder te reizen. De boycot duurde ruim een jaar en zorgde er uiteindelijk voor dat het Amerikaanse Hooggerechtshof besloot dat rassensegregatie in bussen ongrondwettig was. 

Hoe journalisten impact maken

Er zijn voorbeelden te over, maar waarom is communiceren zo’n effectieve manier om iets aan grote sociale problemen te doen? 

Te beginnen met schaalbaarheid. Ideeën en gedachtegangen kunnen snel verspreiden, waardoor je als individu of kleine groep mogelijk een groot effect uitoefent.

Hiervoor zijn mogelijkheden te over. Denk aan het opstarten van een beweging, het beïnvloeden van overheden (lobbyen) en jouw standpunt bij media onder de aandacht brengen. De meest succesvolle pleitbezorgers – zoals Anton de Kom en Rosa Parks – zijn in staat om miljoenen mensen te beïnvloeden, waardoor hun werk ontzettend impactvol kan zijn. 

Verder is communicatie een uitstekende manier om awareness te creëren. Het is niet altijd commercieel aantrekkelijk om ‘het goede’ te belichten, waardoor mogelijk waardevolle ideeën relatief obscuur blijven, of zelfs helemaal binnenskamers blijven.

De meest impactvolle ideeën zijn vaker niet dan wel maatschappelijk geaccepteerd en daarom kan het ietwat ongemakkelijk zijn om tegen de status quo in te gaan. Het kan bovendien erg lang duren om de publieke te beïnvloeden en de goede zaak te belichten.

Een goed voorbeeld is de Club van Rome. Zij zetten ruim vijftig jaar geleden het ‘onderwerp’ klimaat op de kaart.

In het alarmerende rapport ‘Grenzen aan de groei’ uit 1972 waarschuwen zij voor de gevolgen van de alsmaar groeiende consumptiedrang op het milieu. De fossiele industrie sloeg vervolgens terug, bijvoorbeeld door allerhande denktanks en zogenaamde wetenschappelijke onderzoeken te financieren, maar uiteindelijk heeft de Club van Rome toch gewonnen: klimaat en milieu staan hoog op de politieke agenda. 

Er zijn tal van manieren om professioneel met communicatie aan de slag te gaan. Je kunt bijvoorbeeld in de media gaan werken, wetenschapscommunicatiemedewerker worden of parttime onderdeel worden van een sociale beweging. 

2. Doneren kun je leren

Earning to give is een controversieel concept, to say the least. Dit idee komt uit de effectief altruïsme-beweging en laat zien dat je ook zonder ‘zinvol’ werk een grote impact kunt maken.

Het concept is simpel: zorg dat je een goed betaalde baan bemachtigt en doneer vervolgens zoveel mogelijk geld aan effectieve goede doelen om alsnog een grote, positieve impact te maken.

Het is dan wel belangrijk dat je geen ‘fout’ werk hebt. Dit zijn werkzaamheden waar eigenlijk helemaal niemand bij gebaat, of zelfs een negatieve impact op de wereld heeft. Denk aan de tabaksindustrie. Eigenlijk is vrijwel niemand hierbij gebaat, behalve de aandeelhouders.

Doneren is volgens 80,000 Hours en Probably Good één van de manieren om jouw positieve impact op de wereld zo groot mogelijk te maken.

Bovendien is het meer binnen handbereik dan je wellicht denkt. Earning to give is immers niet enkel voorbehouden aan mensen met gigantische salarissen, al is de mogelijke impact natuurlijk wel groter als je relatief veel binnen harkt.

Effectief doneren is omstreden

Een voorbeeld maakt een hoop duidelijk.

Stel, je bent een medior accountant bij een prestigieus bureau en verdient al met al rond de 60,000 euro netto per jaar. Het ligt een beetje aan je uitgavenpatroon, maar met zo’n salaris moet je in principe in staat zijn om zo’n vijftien procent te doneren. S

tuur je dit geld naar een bewezen, effectief goed doel, dan is je positieve impact gelijkwaardig of zo niet groter dan iemand die voor het desbetreffende goede doel werkt.

Deze methode om wereldproblemen op te lossen heeft meerdere voordelen.

De grootste is waarschijnlijk flexibiliteit. Het is heel eenvoudig om niet langer aan goed doel A te doneren, maar aan goed doel B. Je hoeft bovendien niet van baan te veranderen, hele andere vaardigheden aan te leren of een nieuwe studie te doen om alsnog een positieve impact op de wereld te maken.

Maar, earning to give is wel controversieel. Het concept wordt immers ook weleens gebruikt als een manier om schuldgevoel af te kopen. De vermeende fraudeur en miljardair Sam Bankman-Fried was bijvoorbeeld een fanatiek sponsor van allerhande goede doelen, maar deed dat wel met illegaal verkregen geld.

Volgens sommigen is het daarom verstandig om niet alleen effectief te doneren, maar ook een baan te vinden die direct bijdraagt aan een betere wereld.

Dit is echter niet voor iedereen weggelegd. Niet iedereen kan zomaar van baan wisselen, of vindt haar/zijn huidige carrière simpelweg te leuk om zomaar op te geven. In sommige gevallen kan het daarom verstandig zijn om impact te maken door vooral effectief geld te schenken.

3. Word wetenschapper

Het ligt eraan wie je voor je hebt, maar niet iedereen heeft een evenwichtig beeld van de academische wereld.

De een zal bij wetenschappers aan een Willie Wortel-achtig figuur denken: een verstrooid figuur die zo nu en dan een praktische uitvinding doet, maar nog veel vaker met onzinnige hersenspinsels op de proppen komt.

Een ander clichébeeld van de academicus is een wetenschapper die vanuit een ivoren toren schrijft over allerlei interessante (theoretische) constateringen, maar nooit echt voor impact zorgt. 

Beide voorbeelden zijn veel te kort door de bocht. Academici hadden en hebben namelijk een gigantische impact.

Hoe wetenschappers impact maken

Er zijn voorbeelden te over, waaronder Alan Turing. Deze wiskundige heeft meerdere grote doorbraken op zijn naam staan en laat goed zien hoe je als academicus verschil kan maken.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontcijferde hij geheime, versleutelde Duitse (Enigma-)berichten, waardoor de geallieerden hen continu een stapje voor waren.

Volgens historici heeft dit ontcijferwerk D-Day, de geallieerde landingsoperatie in Frankrijk die gezien wordt als hét startpunt van de West-Europese bevrijding, aanzienlijk versneld. Het is lastig om er een concreet cijfer aan te hangen, maar het is aannemelijk dat Turing’s werk miljoenen mensenlevens heeft gered. 

Turing was echter veel meer dan ‘slechts’ een encryptie-expert. Hij wordt gezien als de uitvinder van de computer en stond met de naar hem vernoemde Turingtest, die meet hoe intelligent een machine is, aan de basis van wat we nu kunstmatige intelligentie noemen.

Zijn werk was echter niet altijd zo praktisch. Aan het begin van zijn loopbaan was Turing veel bezig met abstracte (wiskundige) concepten, maar na verloop van tijd werd zijn werk steeds praktischer. 

Let wel: Leg niet direct teveel druk op jezelf. Turing was een uitzonderlijk bijzonder mens en niet iedereen is in staat de geschiedenis zoveel naar haar of zijn hand te zetten. Wel is het zo dat voor sommigen academisch werk dé manier is om impact te maken en iets nuttigs te doen voor de wereld. 

Waarom de wetenschap impactvol kan zijn

Het grote voordeel van media en journalistiek is ook van toepassing op onderzoek doen: schaalbaarheid.

Wetenschappelijke doorbraken, theorieën en concepten kunnen relatief makkelijk worden verspreid, waardoor een individu of een kleine groep een enorme impact kan hebben. Ook bouw je als wetenschapper voort op het werk van voorgangers, waarmee je als het ware de weg plaveit voor toekomstige generaties. Zij hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.

De academische wereld is ideaal voor impactgedreven mensen. Echt rijk worden de meeste wetenschappers immers niet, maar je kunt wel impact maken.

De weg plaveien

Wederom is Turing een goed voorbeeld. Hij zelf werd nooit echt rijk van al zijn uitvindingen, maar hij plaveide wel de weg voor wat later een miljardenindustrie zou worden: de computerindustrie.

Dit had Turing echter nooit kunnen voorspellen. Hij deed, met name aan het begin van zijn carrière, immers vooral fundamenteel, commercieel weinig interessant onderzoek. Dit soort theoretische concepten hebben vaak geen directe meerwaarde, omdat er (nog) geen praktische use case voor de samenleving is.

Bovendien is het de vraag of dit ooit gaat gebeuren. Hiervoor is immers meestal een paradigmaverschuiving nodig. Sommige wetenschappelijke doorbraken zijn zo groots dat er plotseling een nieuw beeld van de werkelijkheid ontstaat. We realiseren daardoor ineens wat er allemaal mogelijk is; er is sprake van een wetenschappelijke revolutie.

Kijk maar naar de computerindustrie. Tegenwoordig staren we en masse naar schermen en verdient een groot gedeelte van de bevolking zijn geld (in)direct via computers, maar dit had heel anders kunnen lopen als Turing er niet was geweest. Een ander voorbeeld van zo’n paradigmaverschuiving is E = mc², het natuurkundige concept waardoor we erachter kwamen dat de snelheid van licht altijd constant is.

Academisch werk heeft dus niet altijd direct impact. Bovendien zijn fundamenteel wetenschappelijke doorbraken soms lastig te patenteren. Hierdoor hebben wetenschappers moeite met het aantrekken van fondsen en is er weinig commerciële interesse. Dit betekent echter niet dat het werk nutteloos is. Integendeel zelfs.

Onderzoek doen naar wereldproblemen: een waardevolle combinatie

Wetenschappelijk onderzoek speelt immers een grote rol bij het oplossen van wereldproblemen. De organisaties 80,000 Hours en Probably Good geven meerdere voorbeelden ter ondersteuning van deze claim. 

Denk bijvoorbeeld aan de rol van de wetenschap tijdens de coronapandemie. Binnen no-time werd er een systeem van testen, mondkapjes en afstand opgetuigd to flatten the curve.

Op de achtergrond werd hard gesleuteld aan de daadwerkelijke oplossing voor het virus: een effectieve vaccinatie. En wat te denken van de energietransitie? Die gaat (in Nederland in ieder geval) sneller dan vooraf gedacht, mede vanwege de continue vooruitgang in technologie.

Al met al kun je via de wetenschap een wezenlijke bijdrage leveren aan het oplossen van wereldproblemen. 

4. Overheid en beleid

Lui, traag en bureaucratisch: het zijn zomaar wat stereotypen over ambtenaren. Met een carrière bij de overheid ga je daarom niet bijdragen aan de oplossing van grootse problemen. Of toch wel?

Volgens verschillende experts is een carrière bij de overheid een van de beste manieren om echt impact te maken.

Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop belastinggeld wordt herverdeeld. Een overheid kan ‘het juiste’ stimuleren door subsidies te verstrekken. Gelet op het gigantische schaalniveau van de overheid kan een effectievere besteding van belastinggeld een forse impact hebben. Ambtenaren kunnen zodoende veel invloed op de wereld uitoefenen.

Hoe politici impact maken

Hiernaast is de overheid dé aangewezen actor om grootse, grensoverschrijdende issues op te pakken. Het is immers de enige instantie die in staat is om wetten te maken en handhaven.

Opnieuw is de coronapandemie een goed voorbeeld. Het was in het algemeen belang om bron- en contactonderzoek uit te voeren, maar niet in het individueel belang. De overheid gebruikte daarom haar macht om deze ‘dienst’ aan te bieden, zodat de samenleving als geheel erop vooruit ging. 

Kijkend naar de toekomst hebben we slimme, goedbedoelende ambtenaren nodig om onder meer duurzaamheidsbeleid te formuleren, regels op te stellen voor ethisch gebruik van kunstmatige intelligentie en om bijvoorbeeld het groeiende aantal dak- en thuisloze Nederlanders terug te dringen. 

Op sommige beleidsterreinen zijn echte vakspecialisten nodig, maar binnen het overheidswezen zijn meerdere manieren om impact te maken – welke achtergrond en vaardigheden je ook hebt. 

5. En de rest?

Uiteraard zijn dit niet de enige manieren om je carrière in te richten. Sterker nog, we hebben het tot nog toe enkel over het topje van de ijsberg gehad.

Je kunt bijvoorbeeld ook een hele doelgerichte non-profit oprichten, leren programmeren en vervolgens aan software-oplossingen werken, of een taal leren (zoals Chinees of Russisch) om vervolgens de diplomatie in te gaan en zo bij te dragen aan goede internationale betrekkingen (en mogelijk het voorkomen van een nucleair conflict).

De mogelijkheden zijn eindeloos. 

Wil je meer weten? Ga dan naar de website van 80,000 Hours. Zij hebben een gigantische lijst van zogeheten career reviews gemaakt. Hierin onderbouwen ze op wetenschappelijke wijze hoe (niet) impactvol bepaalde loopbanen zijn. 

Wat is de beste aanpak voor jou?

Zoals je hebt kunnen lezen is de keuze reuze. Er zijn heel veel manieren om impact te maken en iets heel nuttigs met je carrière te doen. Het is daarom met name belangrijk om het dicht bij jezelf te houden: wat zie jij jezelf in de toekomst doen?

Uiteraard is het antwoord op deze vraag heel persoonlijk. Om het maximale uit jezelf te halen is het belangrijk om iets te doen dat je echt leuk vindt, te werken aan een probleem dat je motiveert en om iets te vinden dat bij je vaardigheden en talenten past. 

Onzekerheid hoort erbij

Het is dan ook niet slim om een loopbaan te kiezen die eigenlijk niet bij je past, maar waarin je wel een grote impact maakt. Op een gegeven moment raak je het beu, ga je iets heel anders doen of raak je misschien wel in een burn-out (of bore-out). 

Voel je je onzeker over de toekomst? Dat is prima. Helemaal wanneer je aan het begin van je carrière staat is het heel normaal om niet precies te weten wat je in de toekomst gaat doen. Sterker nog, dit is vrijwel altijd het geval. Het gaat er vooral om dat je ongeveer weet wat je interessant vindt en waar je goed in bent. 

Ook is het handig om enigszins te weten hoe en op welke manier je aan de oplossingen van wereldproblemen kunt bijdragen. Vrijwel iedereen is bijvoorbeeld op de hoogte van hoe vreselijk borstkanker is; daar is niet per se meer awareness voor nodig. Wat wel nodig is: meer talentvolle onderzoekers die aan de slag gaan met effectieve, goede behandelmethoden.

Verder is het goed om te weten dat de ene methode de andere niet uitsluit. Je kunt bijvoorbeeld een directe impact hebben door als maatschappelijk werker aan de slag te gaan, en indirect impact hebben door politici over beleid voor dak- en thuisloze mensen te adviseren.

Ook zou je als bedrijfsmaatschappelijk werker aan de slag kunnen om vervolgens effectief te doneren. Impact maken gaat dus niet per se over welk vak je uitoefent, maar hoe je dat doet. 

We sturen geen spam. Big Future is een nonprofit. We hebben geen adverteerders en verkopen je e-mailadres natuurlijk niet door.